ISO 2639 KARBÜRLENMİŞ ve SERTLEŞTİRİLMİŞ ÇELİKLERİN EFEKTİF SERTLİK DERİNLİKLERİNİN BELİRLENMESİ VE SAĞLANMASI
(Çeviri: Olcay MISIRLIOĞLU)
1 İçerik ve uygulama alanı
Bu uluslararası standart çelikler için "Efektif sertlik derinliği"'ni tanımlar ve bu derinliklerin tayini için metotlar belirler.
Uygulama alanları ;
a) derinliği 0.3 mm'den fazla derinlikte karbürlenmiş yüzeyler, karbonitrürlenmiş yüzeyler
b) nihai sertliği elde etmek üzere ısıl işlem yapılmış ve bu haliyle yüzeyden 3 efektif sertlik derinliği uzaklıkta sertliği 450 HV'yi geçmeyen parçalar
Bu şartların sağlanmadığı zamanlarda efektif sertlik derinliği tayini için tarafların özel olarak anlaşma yapması gerekir.
Efektif sertlik derinliği için olan kriterler, efektif sertlik derinliğinin üç katı derinlikte 450 HV'den daha yüksek sertliğe sahip parçalarda, efektif sertlik derinliği limiti olan 550 HV'den daha yüksek bir sınırlayıcı sertliğin (25 birimlik basamaklarla) efektif sertlik derinliği olarak seçilmesi şartıyla , kullanılabilir.
2 Tanımlama
Efektif sertlik derinliği (karbürlenmiş ve sertleştirilmiş yüzeyin): 9.807 N 'lik bir yük uygulandığında, yüzey ile 550 HV'lik Vickers sertliğinin ölçüldüğü tabaka arasındaki dik uzaklıktır.
3 Kurallar
3.1 Gösterim
Efektif sertlik derinliği, spesifikasyona bağlı olarak taşlanmış olsun olmasın, parça resminde ilgili sahaya DC harfleri ve milimetre olarak yazılır.
3.2 Özel durumlar
3.2.1 İlgili tarafların anlaşması ile referans yükünden farklı olarak (9.807N) 4.903N ile 49.03N arasında bir yük seçilebilir.
3.2.2 Yine benzer şekilde tarafların anlaşması halinde Rockwell Superficial sertlik değerleri kullanılabilir.
3.2.3 Newton cinsinden değişik bir yük kullanıldığında bu yük 0.102 ile çarpılarak,
veya değişik bir sınırlayıcı sertlik kullanıldığında bu sertlik DC harflerinden sonra yazılır; örneğin
DC 5/515
[DC 5/515, 49.03N (49.03 x 0.102 @ 5] yük altında 515 HV değerinde sınırlayıcı sertliği
bulunan bir efektif sertlik derinliğini ifade eder.]
4 Efektif sertlik derinliğinin belirlenmesi
4.1 Genel
Bu belirleme yöntemi anlaşmazlık halinde uygulanacak yegane yöntemdir.
4.2 İlke
Yüzeye dik bir kesitten sertliğin değişimine bağlı olarak efektif sertlik derinliğinin belirlenmesidir.
Yüzeyden uzaklığın bir fonksiyonu olarak değişen sertliği temsil eden bir eğriden grafik olarak tahmin edilir.
4.3 Prosedür
4.3.1 Test parçası
Özellikle aksine bir anlaşma yok ise, ölçüm belirtildiği şekilde parçanın dik kesitinden alınır.
4.3.2 Test edilecek yüzeyin hazırlanması
Sertliğin ölçüleceği yüzeyi, sertlik ölçme izlerinin boyutlarının doğru olarak okunmasını sağlayacak şekilde parlatınız. Parçanın köşelerini yuvarlatmamak ve parçayı aşırı ısıtmamak için gerekli bütün önlemleri alınız.
4.3.3 Sertliğin belirlenmesi
Sertlik izlerini yüzeye dik ve genişliği 1.5 mm olan paralel bir veya birkaç tane bantta (W) oluşturunuz. (Bak. şekil 1)
Birbirine komşu iki izin (S) birbirine uzaklığı , izin köşegeninin 2.5 katından az olamaz (Bak. sekil 1). Yüzeyden itibaren kümü latif uzaklıklar 25 mikron hassasiyetle okunabilmeli ve izlerin birbirini takip etme uzaklıklarının farkı (örneğin d2-d1) 0.1 mm.'den fazla olmamalıdır. Köşegenlerin boyutları 0.5 mikron hassasiyetle ölçülmelidir.
İlgili taraflar arasında aksine bir anlaşma olmadığı sürece, sertlik izleri 9.807N'luk bir yük uygulanarak oluşturulmalı ve daha sonra bu izlerin ölçümü yaklaşık 400 büyütme yapabilen bir optik aletle yapılmalıdır.
Hazırlanmış olan test parçasından ölçümleri, yeri ilgili taraflarca saptanacak olan 2 ayrı bantta yapınız ve her bir band için yüzeyden uzaklığın bir fonksiyonu olarak değişen sertlik değerlerini temsil eden eğrileri çıkarınız.
4.4 Sonuçların yorumlanması
Her bir bant için oluşturduğunuz eğrilerden, her bir bant için ayrı ayrı olmak üzere efektif sertlik derinliği olan , sertliğin 550 HV değerine eşit olduğu uzaklığı saptayınız. Eğer iki değer arasında 0.1 mm'ye eşit veya daha az bir farklılık varsa iki değerin ortalamasını alınız; eğer fark 0.1 mm.'den fazla ise testi tekrar ediniz.
5 Efektif sertlik derinliğinin doğrulanması
Eğer karbürlenmiş yüzey derinliği saptanmış ise, şimdi açıklanacak olan interpolasyon yöntemi efektif sertlik derinliğinin doğrulanmasında kullanılabilir. Bu uluslararası standartta tanımlanan şekliyle, sertleştirilmiş yüzeyin bittiği yere doğru sertlik azalması, bir doğru ile yaklaşık olarak temsil edilebildiği için bu yöntem kullanılabilir.
d2-d1 değerleri 0.3 mm.'yi aşmamak ve istenen efektif sertlik derinliği değerinin d1 altında ve
d2 üstünde olmak üzere yüzeye dik kesitte d1 ve d2 uzaklıkta en az beşer adet sertlik izi oluşturunuz.
Bu durumda efektif sertlik derinliğini belirleyen formül şu şekilde oluşur;